بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
بمان ایران من
دکتر محمدرضا حاتمی
عضو هیئت علمی دانشگاه
«اهل فرهنگم، آب و خاکم ایران»
فرهنگ و زنان
«زنان به عنوان نيمى از جمعيت بشر، حساس ترين، ماندگارترين و مؤثرترين نقشها در حركت تاريخ انسان و در سير بشريت به سوى كمال داشته اند» (بیانات: ۰۵/۰۵/۱۳۸۴). «لذا باید ویژگیهای زنانگی خویش را حفظ نموده و به زن بودن خود افتخار نمایند» (بیانات: ۲۱/۰۴/۱۳۹۱). زنان در فرهنگ سازی بیشترین نقش را دارند و همین نقش مؤثر و کلیدی، موجب شده که هجمه اولیه دشمن در جهانی¬شدن و استحاله فرهنگی متوجه زنان جامعه گردد. آنان به خوبی دریافتند که اگر موفق به تغییر فرهنگ زنان یک قوم گردند، میتوانند تمامیت فرهنگ آن جامعه را متأثر کرده و تغییر دهند. دشمن تمامی تلاش خود را مصروف تغییر فرهنگ زنان جامعه ما نمود. زن چه در نقش مادر، چه همسر و چه دختر، به عنوان نیمی از پیکره اجتماع می‌تواند عامل پیشرفت و توسعه فرهنگی یک جامعه و در نهایت سعادت آن باشد چه اینکه می‌تواند عامل انحطاط و شقاوت یک جامعه فراهم آورد. در نگاه شهید مطهری (ره) بازداشتن زن از کوششهایی که آفرینش به او امکان داده است، نه تنها ستم به زن است، خیانت به اجتماع نیز می‌‌باشد. هر چیزی که سبب شود قوای طبیعی و خدادادی انسان معطل و بی اثر بماند، به زیان اجتماع است. عامل انسانی، بزرگترین سرمایه اجتماع است. زن نیز انسان است و اجتماع باید از کار و فعالیت این عامل و نیروی تولید او بهرهمند گردد. فلج کردن این عامل و تضییع نیروی نیمی از افراد اجتماع، هم برخلاف حق طبیعی فردی زن است و هم برخلاف حق اجتماع، و سبب میشود که زن به صورت سربار و کلِّ بر مرد زندگی کند (مطهری، ۱۳۶۸: ص۹۷).
«امروز زن مسلمان در کشور ایران، یک موجود سرافراز و عزتمند است. هزاران وسیلة تبلیغی، بمباران خبری می‌کنند برای اینکه این واقعیت را واژگون جلوه بدهند؛ اما حقیقت این است. امروز مؤمن‌ترین و انقلابی‌ترین زنان ما، زنان تحصیل‌کردة ما هستند. امروز زنان ما، زنان تحصیل‌کردة ما، زنان جوان ما در پیچیده‌ترین آزمایشگاه‌ها و مراکز علمیِ تجربی و انسانی حضور دارند و فعال‌اند. فعال‌ترین زنان ما در زمینة سیاسی، در زمینة علمی، در زمینة مدیریت‌های اجتماعی، زنان مؤمن و انقلابی ما هستند؛ دارای تحصیلات خوب، دارای اندیشه‌ی عمیق». (بیانات: ۲۱/۰۴/۱۳۹۱)
رهنمودها
الگوی زن مسلمان
«زن ايرانى در ايران اسلامى، بايد كوششاش اين باشد كه هويت والاى زن اسلامى را آن‌چنان زنده كند كه چشم دنيا را به خود جلب كند» (بیانات: ۳۰/۰۶/۱۳۷۹). «زن مسلمان، زنی است که هم دین خود را، حجاب خود را، زنانگی خود را، ظرافت‌ها و رقّت‌ها و لطافت‌های خود را حفظ می‌کند؛ هم از حق خود دفاع می‌کند؛ هم در میدان معنویت و علم و تحقیق و تقرّب به خدا پیشروی می‌کند و شخصیت‌های برجسته‌ای را نشان می‌دهد و هم در میدان سیاسی حضور دارد» (بیانات: ۰۳/۰۶/۱۳۷۹). «زن مسلمان ایرانی، تاریخ جدیدی را پیش چشم زنان جهان گشود و ثابت کرد که میتوان زن بود، عفیف بود، محجّبه و شریف بود، و در عین حال، در متن و مرکز، نقش آفرینی کرد و فتوحات بزرگ به ارمغان آورد» (بیانات: ۱۶/۱۲/۱۳۹۱). «در مقابل الگوی اسلامی، الگوی انحرافی زن غربی وجود دارد که به‌جای همه خصوصیات برجسته و ممتاز زن اسلامی، شاخصه‌هایی همچون برهنگی و جلب نظر و التذاذ مردان را در خود دارد» ( بیانات: ۱۷/۱۲/۱۳۹۶).
زن عامل مهم پیشرفت کشور
«اگر بناى آفرينش انسان و جهان را به دو بخشِ كارهاى ظريف و ريزه كارى و بخشِ كارهاى مستحكم و به تعبير سازندگان بناها، سفتكارى بگذاريم، بخش اول كه ظريف كارىها و ريزه كارىها و رشته رشته پروردن احساسات و عواطف بشر است، در اختيار زن است. گناه بزرگ تمدن مادى، تضعيف و گاهى به فراموشى سپردن اين نقش است. هرجا سخن از تضعيف خانواده است، نقش اين بخشِ مهم ناديده گرفته شده. هرجا سخن از بى اعتنايى به هنر مادرى و هنر تربيت فرزند در آغوش پُر مهر و محبت مادر است، اين نقش ناديده گرفته شده. دنياى غرب اين جرم بزرگ را دارد كه اين نقش را تضعيف كرده و در مواردى ناديده گرفته است. بخشى از بزرگىِ اين گناه به اين مربوط است كه اين حركت فاجعه آميز را با نام «حمايت از زن» انجام مى دهد؛ در حالى كه اين حمايت از زن نيست؛ اين خيانت به زن و خيانت به انسان است» (بیانات: ۰۵/۰۵/۱۳۸۴).
نبایدها
«من به خانم‌های مسلمان، به خانم‌های جوان و به خانم‌های خانهدار عرض میکنم: سراغ این مصرفگرایی که غرب مثل خوره به جان جوامع دنیا و ازجمله جوامع کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای رو به پیشرفت و از جمله کشور ما انداخته است، نروید. مصرف باید در حدّ لازم باشد، نه در حدّ اسراف. خانم‌های کسانی که همسرانشان یا خودشان مسؤولیت‌هایی در بخش‌های مختلف کشور دارند، باید از لحاظ دوری از اسراف، نسبت به دیگران الگو باشند. باید برای دیگران درس باشند و نشان دهند که شأنِ زن مسلمان بالاتر از این حرف‌هاست که اسیر زر و زیور و جواهرآلات و از این قبیل شود» (بیانات: ۲۵/۰۹/۱۳۷۱).
«اجبار بانوان به انجام کارهاي سنگين اجتماعي و پذیرفتن شغل و کمک به تأمین هزینه خانواده صحیح نمیباشد و نوعی تحمیل و ظلم بر زن محسوب میشود» (بیانات: ۰۸/۰۳/۱۳۸۱). «باید با توجه به طبیعت زنانه، اهداف عالی بانوان و اهداف بلند مدت جامعه، دروس مناسب با ایشان را در اختیارشان قرار داده و شرایط را برای پیشرفت آنها مهیا نماییم و تحصیلاتی را که به مشاغل مناسب خصوصیّت زنان منتهی نمیشود، بر آنها تحمیل نکنیم» (بیانات:۳۰/۰۱/۱۳۹۳).
فرزندآوری
«فرزندآوری نیز یک مجاهدت بزرگ است. یک زن با این مجاهدت، کشور را از پیر شدن، کم شدن نسل جوان و کم شدن جمعیت در آینده میرهاند» (بیانات: ۱۴/۱۰/۱۳۹۰).
«زن در زمینه تولید نسل و تربیت فرزند نقش مستقیمتر و وظایف بیشتر و طولانیتری را(نسبت به مرد) متحمل میشود و با این مجاهدت بزرگ، کشور را از پیر شدن، کم شدن نسل جوان و کم شدن جمعیت در آینده میرهاند. و این را میتوان بزرگترین نقش اجتماعی زنان به حساب آورد. البته آنچه از اهمیت بیشتری نسبت به تولید نسل برخوردار است، تربیت آن نسل می‌‌باشد؛ کار بسیار دشوار و هنرِ بسیار بزرگی که صرفاً بانوان میتوانند از عهده آن برآیند» (بیانات: ۲۱/۰۴/۱۳۹۱).
علم آموزی و فرزانگی
«آنچه در درجة اول در ایجاد قدرت ملی مهم است، به نظر من دو چیز است: یکی علم است و یکی ایمان. علم مایة قدرت است؛ هم امروز و هم در طول تاریخ؛ در آینده هم همینجور خواهدبود. این علم یک وقت منتهی به یک فنآوری خواهد شد، یک وقت هم نخواهد شد. خود دانش مایة اقتدار است؛ ثروت آفرین است؛ قدرت نظامی آفرین است؛ قدرت سیاسی آفرین است» (بیانات: ۱۳/۱۱/۱۳۸۸).
«زن مسلمان بايد در راه فرزانگى و علم تلاش كند؛ در راه خودسازى معنوى و اخلاقى تلاش كند؛ در ميدان جهاد و مبارزه از هر نوع جهاد و مبارزه‌اى پيش قدم باشد؛ نسبت به زخارف دنيا و تجملات كم‌ارزش، بى‌اعتنا باشد؛ عفت و عصمت و طهارتش در حدى باشد كه چشم و نظر هرزه‌ى بيگانه را به خودى خود دفع كند؛ در محيط خانه، دلارام شوهر و فرزندانش باشد؛ ماية آرامش زندگى و آسايش محيط خانواده باشد؛ در دامن پرمهر و پرعطوفت و با سخنان پرنكته و مهرآميزش، فرزندان سالمى را از لحاظ روانى تربيت كند» (بیانات: ۲۵/۱۲/۱۳۷۱).
«در واقع، این خود بانوان هستند که باید به مسئله ارتقاء علم و آگاهی خویش اهمیت دهند و اجازه ندهند زنان به عنوان یک موجود مصرفگرا و اهل تجمل و زیور و زینت بازیچه دست مردان قرار گیرند. با پیشرفت علمی و معرفتی بانوان جامعه، پیشرفت آن جامعه چند برابر میشود زیرا در هر میدانی که زن وارد شود در حقیقت همه خانواده را وارد میدان کرده است» (بیانات: ۳۰/۰۷/۱۳۷۶).
مقام معظم رهبری فعالیت و مشارکت بانوان را در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی پژوهشی، فعالیت‌های خیرخواهانه، اقتصادی و حتی نظامی را بلامانع و حتی مفید و مؤثر می‌دانند. به اعتقاد ایشان، «بانوان مسئولیت دارند که هم چون مردان در جامعه حضور فعال داشته، دردهاى عمومى جامعه را بفهمند و سعى در علاج آنها داشته باشند، در اداره جامعة اسلامى و پيشرفت جامعه اسلامى ایفای مسئولیت کنند» (بیانات: ۱۳/۰۴/۱۳۸۶). «هدفهای بزرگ ملی و فراملی (اهداف مربوط به کشورها و ملتهای اسلامی) را بشناسند، دشمن و توطئههای او را بشناسند و در این عرصهها نقش فعال داشته باشند» (بیانات: ۱۲/۰۸/۱۳۸۸).
نقش همسری و مادری
«مهمترين نقشى كه يك زن در هر سطحى از علم و سواد و معلومات و تحقيق و معنويت ميتواند ايفاء كند، آن نقشى است كه به عنوان يك مادر و به عنوان يك همسر ميتواند ايفاء كند؛ اين از همه كارهاى ديگر او مهمتر است؛ اين، آن كارى است كه غير از زن، كس ديگرى نميتواند آن را انجام دهد. زن اين مسئوليت را بايد مسئوليت اول و مسئوليت اصلى خودش بداند. بقاى نوع بشر و رشد و بالندگى استعدادهاى درونى انسان به اين وابسته است؛ حفظ سلامت روحى جامعه به اين وابسته است؛ سَكن و آرامش و طمأنينه در مقابل بيقرارىها و بى تابىها و تلاطمها به اين وابسته¬است» (بیانات: ۱۳/۰۴/۱۳۸۶). «اين هنرى نيست كه زن، كار مردانه را تقليد كند؛ نه، زن يك كار زنانه دارد كه ارزش آن از هر كار مردانهاى بيشتر است. در مقام ارزش¬گذارىهاى والا اگر نگاه كنيم، اين ارزش- يك زن كامل بودن- از يك مرد كامل بودن كمتر كه نيست، در مواردى قطعاً بالاتر و بيشتر هم هست. البته مسئوليتهائى هست كه مشترك است» (بیانات: ۱۳/۰۴/۱۳۸۶). «باید قوانین کار مختص به زنان و مردان وضع شود؛ و دولت از طریق تطابق مواردی هم-چون مدت کار روزانه، مرخصیها، زمان بازنشستگی و نظایر آن، مادران شاغل را در ایفای مسئولیتهای خانوادگی کمک کنند» (بیانات: ۱۴/۱۰/۱۳۹۰).
ایشان توجه زیادی به وظیفه مادری و تربیت فرزند دارند و تأکید می‌کنند که فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بانوان مانع از ایفای وظایف اساسی و اختصاصی آنها (همسرداری و فرزندپروری) نشود. زیرا این موارد، وظایفی هستند که صرفاً زنان میتوانند از عهده آن برآیند. «اگر بانوان، فرزند نیاورند یا فرزند را در خانه و با مهر و محبت تربیت نکنند، هیچ فرد دیگری و نه حتی پدر نمیتواند این کار را انجام دهد؛ اما شغل بیرون از منزل را چندین نفر دیگر میتوانند انجام دهند. لذا اولویت با کاری است که بدیل ندارد» (بیانات: ۱۴/۱۰/۱۳۹۰). ایشان در همینراستا میفرمایند: «مادرانی که فرزند خود را از این موهبت الهی (مادری و تربیت) محروم می‌کنند، در واقع به زیان خود و فرزند خویش و جامعه اقدام کردهاند» (بیانات: ۲۰/ ۱۲/۱۳۷۵).
رعایت پوشش اسلامی
حجاب یا همان پوشش قرآنی زن در اجتماع، علاوه بر اینکه یک فریضة دینی بوده و بر اساس اجماع فقهای مذاهب اربعه بر همه‌‌ی زنان مسلمان واجب است، در جامعه‌‌ی دینی ایران، هنجاری اجتماعی بهشمار می‌‌رود که زمینهساز امنیت و سلامت اجتماعی و آرامش روانی دیگر مردان و زنان است. در هندسة فکری رهبری، حجاب، ارزشى منطبق با طبيعت انسان می‌‌باشد و عکس آن؛ یعنی برهنگى و حركت به سمت اختلاطِ هرچه بيشتر دو جنس با يكديگر و افشاگری آنها در مقابل يكديگر، حركتی خلاف طبيعت و خواست انسان است. ایشان حجاب را نه تنها منافی فعالیت‌های زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی نمی‌دانند، بلکه یکی از فواید آن را ایجاد امنیت در جامعه عنوان می‌کنند (بیانات: ۲۶/۱۰/۱۳۶۸). و بیان می‌دارند: «اگر چه حفظ حجاب و حدود شرعی ممکن است مستلزم سختی‌هایی برای زن باشد؛ اما آثار بسیار ارزشمند و عمیق از خود به جای خواهدگذاشت (بیانات: ۲۳/۰۲/۱۳۹۱). و حجاب را برای بانوان علاوه بر اینکه وظیفه‌ای دینی و الهی برمی‌شمارند، مایۀ تشخص و افتخار آنان نیز می‌دانند.
ایشان، بیان می‌دارند که «حجم زیادی از جنایات جنسی که امروزه در آمریکا و اروپا در حال وقوع است و بعضاً پا را فراتر گذاشته و به جنس مخالف نیز اکتفا نمی‌کند، به دلیل اختلاط بی‌قید و شرط زن و مرد و عدم حجاب در این جوامع است» (بیانات: ۲۰/۰۸/۱۳۹۴). و معتقدند که قوانین و مقررات اسلامی در باب روابط زن و مرد منجر به سعادت آنان خواهد شد و پوسیدگی بنیان خانواده در جوامع غربی را معلول عدم وابستگی زن و شوهر به یکدیگر می‌دانند که آن را نیز نشأت گرفته از مسالۀ بی‌حجابی و بی‌بند و باری می‌دانند و بر حفظ حدود اسلامی و عدم تخطی از آن نیز تأکید می‌کنند (بیانات: ۲۲/۰۸/۱۳۷۴).
آیت‌الله خامنه‌ای مسألة بی‌حجابی در جوامع اسلامی را تنها مظهری از جنگ فرهنگی برمی‌شمارند و از آن با عنوان مظهر کوچکی از توطئة فرهنگی یاد می‌کند که در مقابل اصل توطئة فرهنگی مسالة کماهمیتی است و لذا بیان می‌دارند: «همیشه و به دنبال هر جنگ فرهنگی مانند بی‌حجابی نباید منتظر اقدامی از سوی دولت بود» (بیانات: ۲۵/۰۶/۱۳۷۰). چراکه وظیفة دولت را در گسترش فرهنگ حجاب، اصلاح عقاید ندانسته، بلکه معتقدند که «دولت باید در این امر خطیر زمینهسازی کرده و بستر گسترش فرهنگ حجاب را فراهم سازد» (بیانات: ۲۵/۰۶/۱۳۸۹).
از دیدگاه رهبری، بهترین راه تأمین حجاب، رسوخ استدلال و منطق صحیح در این زمینه، در ذهن مخاطبین است (بيانات: ۴/۱۲/۱۳۷۷.) و راه حل دیگر، در منظومة فکری ایشان، در برخورد با مسألة بی‌حجابی و بدحجابی نهی از منکر با زبان خوش است (بيانات: ۲۲/۰۲/۱۳۸۲).
ایشان در مقابله با بدحجابی آن را نقص ظاهری دانستند و فرمودند: «مدارا کنید، ممکن است ظاهر زننده‌اى داشته باشد (خب) داشته باشد. بعضى از همین‌هایى که در استقبالِ امروز بودند، در عرف معمولى به آنها می‌گویند:خانم بدحجاب؛ اشک هم از چشمش دارد می‌ریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه، دل، متعلّق به این جبهه است؛ جان، دلباخته‌ى به این اهداف و آرمان‌هاست. او یک نقصى دارد، مگر من نقص ندارم؟ نقص او ظاهر است، نقص‌هاى این حقیر، باطن است، نمى‌بینند. ما هم یک نقص داریم، او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه، برخورد کنید. البتّه انسان نهى از منکر هم می‌کند؛ نهى از منکر با زبان خوش، نه با ایجاد نفرت(بیانات: ۱۹/۰۷/۱۳۹۱).
آیت‌الله خامنه‌ای بر نقش صدا و سیما در ترویج فرهنگ حجاب بسیار تأکید می‌نماید و بیان می‌دارند: «اگر بخواهیم زن مومن، فعال و مجاهد فی سبیل الله، باحجاب و دارای خصوصیات زن اسلامی در جامعه محترم و مکرم باشد، نیازمند فرهنگ‌سازی قوی خواهیم بود و این صدا و سیماست که می‌تواند نقش صد در صدی در ایفای این امور عظیم را برعهده بگیرد» (بیانات: ۲۱/۰۲/۱۳۹۲).
